(Wspólna Sprawa 13)

Po 1945 roku w Polsce walkę z sowieckimi wojskami okupacyjnymi i organami bezpieczeństwa podjęło ponad 200.000 Polaków, w tym ok. 20.000 z bronią w ręce. Ponieważ był to zryw porównywalny z Powstaniem Styczniowym obecnie coraz częściej pojawia się pojęcie Powstania Antykomunistycznego. Militarne struktury regionalne działały do końca lat 40-tych. 1 marca 1951 r. w więzieniu mokotowskim zamordowano ostatni Zarząd Główny Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Od 2010 roku w rocznicę tego mordu obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Ostatnie oddziały rozbito pod koniec lat 50-tych. Ostatni żołnierz sierż. Józef Franczak „Lalek” poległ w walce w 1963 roku. Po śmierci odrąbano mu głowę.

Bilans strat ok. 10.000 poległych, 25.000 zamordowanych, 50.000 wywiezionych na wschód, 250.000 osadzonych w więzieniach, obozach i kopalniach. Przez ciężki obóz w Jaworznie przeszło ponad 10.000 chłopców w wieku 16-21 lat. Niektórzy dostali wyroki dłuższe od własnego wieku, prawie wszyscy wyszli okaleczeni lub ze zrujnowanym zdrowiem. To była patriotyczna elita już zdziesiątkowana przez wojnę. Jak dziś wyglądałaby Polska, gdyby tych strat nie było?

Przez lata Żołnierzy Wyklętych nazywano bandytami i oskarżano o fikcyjne zbrodnie. Zabitych fotografowano bez mundurów, zakopywano po kryjomu w zbiorowych dołach, niekiedy w mundurach niemieckich. Żywych pozbawiano praw obywatelskich, nieruchomości i ruchomości albo pokazywano publicznie w mundurach wehrmachtu, jak np. harcerzy Szarych Szeregów wiezionych na sybir. Tak tworzono mity o rzekomej kolaboracji z Niemcami. Najdłużej więziony Franciszek Cieślak „Szatan” odzyskał wolność po ponad 21 latach w 1972 roku. Ostatni opuścili więzienia w połowie lat 70-tych. Utrudniano im zdobycie wykształcenia i pracy, szykanowano do końca PRL.

Rok temu we Wspólnej Sprawie pisałem, że wyklęta armia powraca. Nie była to tylko przenośnia. W całej Polsce jej żołnierze stają się patronami coraz to nowych szkół, ulic i ważnych wydarzeń. Na Kępie Potockiej w Warszawie już od kilku lat organizowane są biegi o puchar Pułkownika Witolda Pileckiego, na które zgłaszają się tłumy zawodników liczone w setkach, nie dla wszystkich wystarcza miejsca. Mogły być organizowane w Izabelinie i szkoda, że władze gminy po otrzymaniu takiej propozycji nie były zainteresowane. 

Co więcej, Instytut Pamięci Narodowej wciąż prowadzi ekshumacje i identyfikację genetyczną pomordowanych po 1945 roku. Odbywają się też ich pogrzeby, a co roku 1 marca na specjalnych uroczystościach są przywracani pamięci. Miejsc ekshumacji jest wiele. W Kwaterze Ł na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach spoczywa ok. 250 szczątek, część pod późniejszymi grobami zmarłych  związanych z reżimem komunistycznym. Pierwsze identyfikacje miały tu miejsce w 2012 roku, do dziś ustalono tożsamość 40 zamordowanych, w tym słynnych dowódców Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”, Hieronima Dekutowskiego „Zaporę” i ppłk Stanisława Kasznicę, ostatniego dowódcę Narodowych Sił Zbrojnych odznaczonego Virtuti Militari za bój o Sieraków i Laski w 1939 roku. W Kwaterze Ł prawdopodobnie spoczywają płk. Witold Pilecki i gen. August Fieldorf „Nil”.

12 września 2014 r. na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku zidentyfikowano m.in. Danutę Siedzikównę „Inkę”, sanitariuszkę 5 Brygady Wileńskiej AK zamordowaną metodą katyńską w przeddzień jej 18 urodzin. Straciła oboje rodziców, nie prosiła o ułaskawienie, w grypsie do sióstr napisała „Powiedzcie babci, że zachowałam się jak trzeba”. Jej szczątki odnaleziono wraz z innymi w skrzyni bez wieka zakopanej ok. 40 cm przy cmentarnym chodniku. 28 stycznia 2015 roku zidentyfikowano czaszkę sierż. Józefa Franczaka „Lalka”. Kilkadziesiąt lat była eksponatem dydaktycznym w Akademii Medycznej w Lublinie. Mówi się, że każda wojna trwa dopóki jej ostatni żołnierz nie doczeka pogrzebu. Ta jeszcze trwa.

(il. Ewa Urniaż-Szymańska, fot. Edward Łukaszewicz)