Marek Gizmajer
W 2014 roku przypadała nie tylko 70 rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego, ale także utworzenia Niepodległej Rzeczypospolitej Kampinoskiej, umocnionego rejonu wolnego od Niemców na przedpolu walczącej stolicy.
Utworzyły go w sierpniu 1944 r. połączone siły AK miejscowego VIII Rejonu VII Obwodu „Obroża” pod dowództwem kpt. Józefa Krzyczkowskiego „Szymona”, przybyłego z Okręgu Nowogródzkiego Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego pod dowództwem por. Adolfa Pilcha „Góry” i innych pomniejszych jednostek. Sztab w Wierszach miał do dyspozycji 2500-3000 żołnierzy, którzy jako Grupa Kampinos stoczyli wiele potyczek i bitew. O Godzinie W zaatakowali i po ciężkich walkach zniszczyli lotnisko bielańskie (położone na terenie późniejszej Huty Warszawa). 20 sierpnia uderzyli na strategiczny Dworzec Gdański, którego nie zdołali zdobyć. Walczyli tu głównie „Nalibocy”, których poległo 450. Bili się o stolicę choć Kresy były już zajęte przez sowietów i nie mieli dokąd wracać. Nocą 2 września ich koledzy rozgromili stacjonujący w Truskawiu oddział RONA. Zginęło ok. 250 Rosjan kolaborujących z Niemcami.
Niepodległa Rzeczypospolita Kampinoska przestała istnieć pod koniec września, zaatakowana przez wielokrotnie silniejszego wroga w operacji Sternschnuppe. Wiersze zbombardowano, Grupę Kampinos rozbito 29 września pod Jaktorowem, choć część partyzantów przedostała się na kielecczyznę i walczyła nadal, także z komunistami. Jej całkowity bilans strat to 900 zabitych i 500 rannych. Dziś pamięć o partyzanckim czynie kultywuje Środowisko Grupy Kampinos ŚZŻAK w Warszawie i Rada Pamięci Niepodległej Rzeczypospolitej Kampinoskiej w Wierszach.
Na 70-lecie powstania Rzeczypospolitej to właśnie Rada Pamięci postanowiła zbudować w Wierszach Aleję Pamięci między cmentarzem partyzanckim a kościołem Niepokalanego Serca NMP. Miejsce nieprzypadkowe. Kościół wzniesiono w 1953 roku na byłym placu apelowym Grupy Kampinos, na którym w czasie wojny i po jej zakończeniu odprawiano Msze polowe. Ks. Prymas Stefan Wyszyński, były kapelan Grupy Kampinos, poświęcił kościół w lipcu 1957 roku, a we wrześniu uroczyście otwarto cmentarz. Dziś w świątyni z imponującym Ołtarzem Niepodległości, licznymi pamiątkami wojennymi i tablicami historycznymi odprawiane są Msze za Ojczyznę.
Aleję Pamięci utworzy 15 trzymetrowych monumentów ustawionych wzdłuż kilkusetmetrowej drogi. Będą na nich stacje Drogi Krzyżowej - repliki „Golgoty Jasnogórskiej” Jerzego Dudy Gracza – i tablice upamiętniające główne bitwy Grupy Kampinos. Ideą przewodnią jest ufundowanie każdego monumentu przez mieszkańców, przedsiębiorców i władze terenów, na których dane bitwy zostały stoczone, tak abyśmy wspólnym wysiłkiem uczcili partyzancki czyn. Naszej gminie przypadła Stacja VIII „Jezus pociesza niewiasty” i bitwy w Truskawiu i Mariewie z oddziałem RONA, który wsławił się gwałtami i rabunkami.
Koszt budowy każdego z monumentów wynosi 10.000 zł. W projekcie uczestniczą już gminy Czosnów, Żoliborz i Bielany, ale także Ministerstwo Obrony Narodowej oraz Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Fundatorzy zostaną zapisani na tabliczkach wkomponowanych w monument. Wciąż zgłaszają się nowi.
Niestety, władze Izabelina nie są zainteresowane uczestnictwem w projekcie, a wręcz potraktowały go chłodno. Rada Pamięci nawet nie otrzymała od nich odpowiedzi na zaproszenie do udziału. Pani wicewójt tylko poinformowała gminną komisję kultury, że zdaniem prawników Urzędu Gminy „nie ma podstaw prawnych do sfinansowania budowy pomnika” poza jej granicami. Ubolewam nad tym jako Polak i radny tejże komisji. Tym bardziej, że niedawno przed Centrum Kultury Izabelin ustawiono tablicę reklamującą gminy partnerskie z Niemiec, Francji i Litwy za 8584,80 zł, zaś program
wymiany z tymi gminami obejmujący głównie wyjazdy zagraniczne będzie nas kosztował 25.000 zł.
Czy zatem Aleja Pamięci będzie niepełna? Bynajmniej, powstanie w całości, bez władz Izabelina. Jej autorka, Prezes Rady Pamięci Urszula Przymus, która projektowała także Ołtarz Niepodległości w kościele, potrafi doprowadzić do końca każde dzieło. Wszak w tym roku oprócz 70-lecia Rzeczypospolitej przypada także 10-lecie Rady Pamięci.
Skąd ta determinacja? Pani Prezes jest córką łączniczki cichociemnego Adolfa Pilcha, a urodziła się w trakcie ewakuacji Grupy Kampinos z Wierszy we wrześniu 1944 roku. Kultywowanie pamięci o tamtych dniach to dzieło jej życia. Żartuje, że jest najstarszym dzieckiem i najmłodszym partyzantem Grupy Kampinos, bowiem wraz z mamą roznosiła meldunki zanim przyszła na świat, dzięki czemu zawsze dotrze tam gdzie trzeba, także do fundatorów.
W odróżnieniu władz gminy Izabelin „Wspólna Sprawa” wspiera budowę Alei Pamięci Grupy Kampinos AK. Zainteresowanych udziałem prosimy o kontakt z redakcją lub z Panią Prezes: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..
